ความเป็นไทยคืออะไร?

ก่อนแต่งงานไม่กี่วัน จอยขอให้ผมถ่ายภาพขาวดำให้ โดยเธอจะแต่งชุดไทย บอกว่าจะเก็บไว้ดูตอนแก่

การถ่ายภาพสำหรับผมแล้ว คือการถ่ายทอดแก่นสารของความคิดและความรู้สึก ที่เราเห็นในฉากนั้นๆ ออกมาเป็นภาพถ่าย ที่เมื่อผู้ชมได้เห็นแล้ว ก็น่าจะสัมผัส มีความรู้สึก หรือค้นพบสาระสำคัญซึ่งอาจตรงหรือไม่ตรงกับสิ่งที่ผู้ถ่ายตั้งใจจะสื่อสารหรือไม่ก็ไม่เป็นไร สิ่งสำคัญที่สุด คือผู้ชมต้องค้นพบสาระนั้นด้วยตนเอง โดยผ่านองค์ประกอบทางศิลปะ ที่มีความงาม ที่ทำให้หัวใจเป็นสุขและสงบ

ดังนั้น สิ่งที่ยากที่สุดของการถ่ายภาพในแต่ละครั้ง โดยเฉพาะการถ่ายภาพที่ “จงใจถ่าย” เช่นภาพ Pre-wedding ภาพนี้ คือการต้องตกลงปลงใจให้ได้ว่า เราจะสื่ออะไร ซึ่งนำมาสู่คำถามที่ใหญ่กว่านั้น นั่นก็คือ เราเห็นอะไร เรารู้สึกอะไรกับคนหรือสิ่งที่เรากำลังจะถ่ายภาพ เราต้องรู้สึกให้ได้อย่างชัดเจนและลึกซึ้ง ถึงสภาวะหรือสภาพของคนหรือสิ่งของนั้น เราจึงจะสามารถสื่อสภาพนั้นออกมาได้อย่างบริสุทธิ์และเที่ยงตรง

สำหรับภาพนี้ สารที่ต้องการสื่อ คือความงามของความเป็นไทย แต่ปัญหาที่สำคัญ ก็คือความเป็นไทยนั้น หมายถึงอะไรกันแน่?

สำหรับผม ความเป็นไทยไม่ได้อยู่ที่เครื่องแต่งกาย ไม่ได้อยู่ที่ฉาก มีภาพชุดไทยมากมายที่ใช้เครื่องแต่งกายและฉากที่สมจริง หรือเป็นของแท้ ของดั้งเดิม แต่ไม่รู้สึก ไม่สัมผัสถึงความเป็นไทย ความเป็นไทยที่แท้จริงแล้ว อยู่ในหัวใจ อยู่ในทัศนคติ ความรู้สึกนึกคิด ที่แสดงออกมาผ่านทุกสิ่งที่มนุษย์จะแสดงออกได้ เช่นอากัปกิริยา สีหน้า เครื่องแต่งกาย บ้าน นอกจากนั้น ความเป็นไทย ยังสะท้อนผ่านมุมมอง การจัดองค์ประกอบ การเชื่อมโยงความสัมพันธ์ระหว่างวัตถุและคนในฉากที่เราเห็น

สิ่งที่ผมเห็นว่าเป็นไทยในภาพนี้ และได้พยายามสะท้อนออกมา คือความเรียบง่าย ตรงไปตรงมาของความคิด, ท่วงท่าการแสดงออกที่กลมกล่อม ระงับยับยั้ง, ความมั่นใจ ซื่อตรง เด็ดเดี่ยว, ความนุ่มนวล เรียบร้อย ของวัสดุและเครื่องแต่งกาย และมุมมองของผู้ถ่าย ที่เรียงร้อยเชื่อมโยงคุณลักษณะทั้งหมดนี้ ผ่านการจัดองค์ประกอบของกรอบ คน ดอกไม้ โทนที่อ่อนนุ่ม และแสงที่สงบ

ภาพนี้ ถ่ายด้วยกล้อง Nikon F2A เลนส์ Nikkor 1:2 35mm. ฟิล์ม Kodak Tri-X push เป็น ISO 800. ล้างด้วย D-76 1:1 แล้ว Scan จากฟิล์มลง Adobe Camera Raw กล้องตัวนี้เป็นกล้องที่พ่อใช้นานที่สุด ติดตัวไปทุกที่เป็นสิบๆ ปี ผมนำมาปัดฝุ่น ถอดหัวทำความสะอาดกระจกด้านใน เครื่องวัดแสงก็ยังใช้ได้ดี เป็นกล้องที่แข็งแรง ทนทาน มีน้ำหนัก มั่นใจทุกครั้งที่ยกขึ้นถ่าย ส่วนเลนส์ 35 ตัวนี้ เพิ่งกลับมาจากการส่งไปถอดล้างเพราะราขึ้นเยอะ กลับมาใสคมเหมือนใหม่ คงได้อยู่ด้วยกันไปเรื่อยๆ อีกนาน